Siedliska i gatunki objęte projektem.
Kompleksowa ochrona siedlisk kwaśnej buczyny górskiej, borów jodłowo-świerkowych oraz górnoreglowej świerczyny sudeckiej na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego ukierunkowana jest na odbudowę naturalnych układów ekologicznych w tych siedliskach poprzez przywrócenie właściwego składu gatunkowego i struktury drzewostanów, ochronę gleby oraz zapewnienie jak najlepszych warunków bytowania gatunkom flory i fauny, charakterystycznym dla tych siedlisk. Ważnym ogniwem podejmowanych działań jest ograniczenie antropopresji na ww. siedliska poprzez elementy edukacji ekologicznej oraz ograniczenie nielegalnej penetracji tych siedlisk. Długofalowym celem projektu jest osiągnięcie takiego stanu siedlisk, w którym ingerencja człowieka zostanie ograniczona do niezbędnego minimum lub całkowicie wyeliminowana.
Podstawowym założeniem ochrony zbiorowisk leśnych Karkonoskiego Parku Narodowego jest szczególna troska o utrzymanie w jak najlepszym stanie istniejących zbiorowisk autogenicznych oraz dążność do odbudowy zbiorowisk zniekształconych. Fitocenozy odbiegające swym charakterem od układów naturalnych traktowane są jako obiekty wymagające ochrony czynnej a najlepiej zachowane zbiorowiska autogeniczne podlegają ochronie biernej, stanowiąc jednocześnie model, do którego należy dążyć w procesie przebudowy tych pierwszych.
Karkonoski Park Narodowy obejmuje obszar 5580 ha. Lasy występują na powierzchni 4039 ha (72%). W Karkonoszach warunki siedliskowe zmieniają się wraz ze wzrostem wzniesienia nad poziomem morza, w ślad za tym zmieniają się strefy roślinności i skład gatunkowy lasów. Wraz z rosnącą wysokością pogarszają się warunki wegetacji oraz maleje liczba gatunków drzew zdolnych do życia w coraz bardziej nieprzyjaznym środowisku. O pogarszaniu się warunków wegetacji decydują głownie zmiany warunków klimatycznych, które determinują charakter gleb i roślinności. Średnia roczna temperatura zmniejsza się o blisko 0,6oC na każde 100 m wzniesienia. Powoduje to skrócenie okresu wegetacyjnego o 7-10 dni. Wydłuża się okres występowania trwałej pokrywy śnieżnej i wzrasta ilość opadów atmosferycznych. Wyrazem zróżnicowania warunków wegetacji w górach są piętra roślinne i odpowiadające im typy roślinności. Lasy Karkonoskiego Parku Narodowego występują w trzech pierwszych spośród pięciu następujących pięter roślinnych:
- piętro pogórza (do ok. 500 m n.p.m.),
- piętro regla dolnego (od ok. 500 do 1000 m n.p.m.)
- piętro regla górnego (od ok. 1000 do 1250 m n.p.m.)
- piętro subalpejskie (od ok. 1250 do 1450 m n.p.m.)
- piętro alpejskie (od ok. 1450 do 1603 m n.p.m.)
W reglu dolnym (500-1000 m n.p.m.) dominującym typem siedliskowym jest las mieszany górski, który wyodrębniono na obszarze występowania potencjalnego zespołu leśnego, jakim jest kwaśna buczyna górska Luzulo luzuloides-Fagetum. W górnej części regla dolnego występuje bór mieszany górski, który wyodrębniono na obszarze donoreglowego boru jodłowo-świerkowego Abieti-Piceetum.
Na całym obszarze regla górnego (1000-1250 m n.p.m.), łącznie ze strefą górnej granicy lasu opisano natomiast bór wysokogórski odpowiadający górnoreglowej świerczynie sudeckiej Calamagrostio villosae-Piceetum.
Obecny skład gatunkowy drzewostanów Karkonoskiego Parku Narodowego wynika zarówno ze zróżnicowania warunków siedliskowych (klimat, gleba) w poszczególnych piętrach roślinnych, jak i w wielu przypadkach przede wszystkim z długotrwałej działalności gospodarczej człowieka na tym terenie. Ogółem w Parku, w ujęciu gatunków panujących, zaznacza się wyraźna dominacja świerka. Jako gatunek panujący zajmuje on 3627,37 ha (ok. 92% ogólnej powierzchni leśnej zalesionej). Wśród pozostałych gatunków najwięcej jest buka i modrzewia (po ok. 3% powierzchni leśnej zalesionej). Brzoza zajmuje ok. 1% powierzchni, zaś udział sosny, olszy i klonu jest mniejszy od 1%. W ujęciu gatunków rzeczywistych, dominującym gatunkiem w Paku jest świerk, opisany na 3372,86 ha (ok. 85% ogólnej powierzchni leśnej zalesionej Parku). W porównaniu z udziałem gatunków panujących, wzrasta w tym rozliczeniu udział brzozy i modrzewia (po ok. 5% powierzchni) oraz buka (ok. 4% powierzchni). Przeciętny wiek drzewostanów wynosi 88 lat. W ujęciu powierzchniowym rysuje się duży udział drzewostanów w wieku do 20 lat – 16,2% co jest związane z realizowanymi w ostatnim czasie odnowieniami drzewostanów na terenach objętych zamieraniem lasu, jak również świadczy o zachodzących naturalnych procesach regeneracji formacji leśnej. Na uwagę zasługuje również duży udział, zarówno w ujęciu masowym jak i powierzchniowym drzewostanów starszych klas wieku, osiągających 200 i więcej lat.
W reglu dolnym przewodnim, potencjalnym zbiorowiskiem regla dolnego Karkonoszy jest kwaśna buczyna górska Luzulo luzuloidis-Fagetum, powierzchnia siedlisk potencjalnych wynosi 1224,62 ha. Obecnie fitocenozy tego zespołu zachowały się w stanie zbliżonym do naturalnego jedynie na niewielkich powierzchniach w enklawach Chojnik i Wodospad Szklarki oraz w okolicach Jagniątkowa na powierzchni 378,21 ha co stanowi jedynie 31% siedlisk potencjalnych. Dolnoreglowe buczyny były silnie eksploatowane w XVIII i XIX wieku, drewno bukowe stanowiło paliwo dla przemysłu hutniczego – wytopu szkła. Wycięte drzewostany bukowe były odnawiane świerkiem o różnych proweniencjach, ze względu na szybki wzrost i łatwą hodowlę. Większość siedlisk omawianego zbiorowiska zajęta jest obecnie przez monokultury drzew iglastych, głównie świerka a także modrzewia .
Naturalnym zbiorowiskiem borowym w wyższych położeniach regla dolnego lub na siedliskach o specyficznych warunkach edaficzno-mikroklimatycznych (chłodne dna potoków oraz innych nierzadko zabagnionych zagłębień terenowych) jest Abieti-Piceetum dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy zróżnicowany na postać suchą i wilgotną, którego siedliska potencjalne zajmują powierzchnie 301,55 ha. Do zespołu tego zalicza się fitocenozy z drzewostanem świerkowym i domieszką jodły oraz z nieznacznym udziałem buka i jaworu, które ze względu na swój borowy charakter mają więcej cech wspólnych ze zbiorowiskami acydofilnych świerczyn górnoreglowych niż z typowymi dla regla dolnego lasami bukowymi. W niektórych przypadkach płaty tego zespołu powstały w rezultacie utrwalenia się składu florystycznego monokultur świerkowych zbliżonego do kombinacji gatunków charakterystycznej dla zbiorowisk naturalnych Abieti-Piceetum. Znaczną powierzchnię w obrębie obszaru siedliskowego Abieti-Piceetum zajmują sztuczne, lite drzewostany świerkowe, zwykle młodszych klas wieku, pod którymi runo jest słabo wykształcone, a wzbogacenie florystyczne występuje w miejscach prześwietlonych. Problemem siedlisk Abieti-Piceetum jest zubożenie składu gatunkowego – brak komponentu jodły w drzewostanach oraz brak udziału buka i jaworu.
W reglu górnym jedynym trwałym leśnym zbiorowiskiem naturalnym jest górnoreglowa świerczyna sudecka Calamagrostio villosae-Piceetum. Na przeważającej powierzchni regla górnego omawiany zespół ma charakter zbiorowiska autogenicznego. W wyniku uszkodzenia i częściowego lub całkowitego rozpadu drzewostanów świerkowych obszar siedliskowy Calamagrostio villosae-Piceetum w Karkonoskim Parku Narodowym zajmuje wszystkie rodzaje siedlisk leśnych na podłożu krystalicznych skał bezwęglanowych. Fitocenozy tego zespołu charakteryzują się bardzo swoistą fizjonomią, ściśle uzależnioną od wzniesienia nad poziom morza. Warstwa drzew zbudowana jest prawie wyłącznie ze świerka. Nieznaczną na ogół domieszkę stanowi Sorbus aucuparia. Zwarcie drzewostanu maleje ku górze od około 80% do około 30 %. Zgodnie z tą samą regułą zmniejsza się wysokość drzew oraz zmianom ulega ich pokrój. Przy granicy między reglem dolnym i górnym świerk wytwarza proste i gonne strzały z wysoko osadzonymi koronami. W wyższych położeniach, zwłaszcza w pobliżu górnej granicy lasu drzewa ulegają deformacjom, występują często w biogrupach, wytwarzając zbieżyste pnie z nisko osadzoną koroną i długo utrzymującymi się martwymi gałęziami. Najbogatsze w gatunki jest runo, którego skład florystyczny wyraża odrębność siedliskową fitocenoz poszczególnych podzespołów. Siedliska Calamagrostio villosae-Piceetum zajmują obecnie fitocenozy w różnym stopniu odbiegające swym składem florystycznym i strukturą od zbiorowisk naturalnych. W skrajnych przypadkach zaniku warstwy drzew długo utrzymują się formacje krzewinkowe z Vaccinium myrtillus i traworośla z Calamagrostis villosa (na siedliskach podzespołu typowego) oraz ziołorośla paprociowe z Athyrium alpestre (na siedliskach podzespołu paprociowego) i młaki lub torfowiska (na siedliskach podzespołu bagiennego). Dziedzictwem dawnych przemian roślinności w reglu górnym są zbiorowiska łąkowo-pastwiskowe typu Festuca rubra-Agrostis vulgaris albo Nardo-Juncetum oraz nitrofilne łąki z Polygonum bistorta i Rumex alpinus.
Na terenie objętym projektem występują ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: sóweczka Glaucidium passerinum, włochatka Aegolius funereus, puchacz Bubo Bubo, muchołówka białoszyja Ficedula albicollis, muchołówka mała Ficedula parva, dzięcioł zielonosiwy Picus canus, dzięcioł czarny Dryocopus martius. Kwaśne buczyny górskie zajmowane są przez takie gatunki jak muchołówka białoszyja Ficedula albicollis, muchołówka mała Ficedula parva a także jest znane stanowisko puchacza Bubo Bubo. W dolnoreglowych borach jodłowo-świerkowych występują: sóweczka Glaucidium passerinum, dzięcioł czarny Dryocopus martius. Górnoreglowe świerczyny sudeckie to siedlisko typowe dla włochatki Glaucidium passerinum oraz cietrzewia Tetrao tetrix , pojawiają się także wymienione już gatunki z dolnoreglowych borów jodłowo-świerkowych.
Do regularnie występujących ptaków migrujących nie wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG należy zaliczyć słonkę Scolopax rusticola notowaną na wszystkich siedliskach objętych projektem.
Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG występujące w Karkonoszach to: podkowiec mały Rhinolophus hipposideros, mopek Barbastella barbastellus, nocek łydkowłosy Myotis dasycneme, nocek Bechsteina Myotis bechsteini i nocek duży Myotis myotis.
Wśród bezkręgowców wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG występuje pachnica dębowa Osmoderma eremita notowana w piętrze pogórza na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego.
Inne ważne gatunki stanowiące istotny element zasobów przyrodniczych na wskazanym obszarze, dla których siedliska kwaśnej buczyny i dolnoreglowe bory jodłowo-świerkowe mają kluczowe znaczenie to orzesznica Muscardinus avellanarius i popielica Glis glis.
